Fruktoza, qalaktoza, qlükoza, ksiloza, laktoza, maltoza, saxaroza
Gizli qan üçün nəcis (immunoxromatoqrafik üsul)
Nəcisdə qan varlığı həmişə aydın deyil. Ancaq bağırsaq hərəkətləri zamanı qanaxma diqqət edilməsi lazım olan ciddi bir əlamətdir. Qanamanın səbəbi bağırsaq infeksiyası, otoimmün xəstəliklər, ülseratif kolit, adenomaların inkişafı, xərçəng və onun iltihabına səbəb olan digər patologiyalar səbəbindən selikli qişanın zədələnməsi ola bilər.
Xroniki qan itkisi ilə anemiya meydana gəlir, bu da ən çox özünü göstərir:
· şiddətli zəiflik və yorğunluq;
· solğun dəri;
· kövrək dırnaqlar və saçlar;
· iştahsızlıq;
· çəki itkisi.
Bu simptomların olması hemoglobin səviyyəsini yoxlamaq və azalma aşkar edilərsə, qan itkisinin səbəblərini axtarmaq üçün bir göstəricidir. Ən çox görülən səbəb gizli bağırsaq qanaxmasıdır, xüsusən də səbəb ola bilər:
· kolonda poliplər (yoğun bağırsağın divarında hüceyrələrin kiçik fokus artımı);
· Crohn xəstəliyi (mədə-bağırsaq traktının xroniki xəstəliyi);
· xoralı kolit (çox vaxt qanlı ishal ilə özünü göstərən yoğun bağırsağın selikli qişasının xroniki iltihabi və xoralı xəstəliyi);
· kolorektal xərçəng (yoğun bağırsağın bədxassəli şişi və onun əlavəsi).
Kolon xərçəngi ən çox görülən xərçəng növlərindən biridir. Rusiyada qadınlarda süd vəzi xərçəngindən, kişilərdə isə prostat və ağciyər xərçəngindən sonra ikinci yerdədir. Kolon xərçəngi də digər xərçəng növləri arasında ən çox görülən ölüm səbəblərindən biridir. Bu, şişin uzun müddət asimptomatik olaraq böyüməsi, yavaş-yavaş ölçüsünün artması, nəticədə tibbi yardıma müraciətin gec baş verməsi ilə izah olunur. Buna görə patologiyanı mümkün qədər erkən aşkar etmək çox vacibdir. Xərçəngdən əvvəlki vəziyyətləri və xərçəngi aşkar etmək üçün nəzərdə tutulmuş tədqiqatlar aparılır:
a) birbaşa vizuallaşdırma üsulları:
· kolonoskopiya (endoskop vasitəsilə yoğun bağırsağın daxili vəziyyətinin müayinəsi);
· elastik sigmoidoskopiya (monitora qoşulmuş kamera ilə uzun alətdən istifadə etməklə bağırsağın müayinəsi);
b) dolayı vizuallaşdırma üsulları:
· KT (kompüter tomoqrafiya - rentgen şüalarının təsirinə əsaslanan ağrısız və təmassız müasir diaqnostik üsul);
· MRT (maqnit rezonans tomoqrafiya - bədən toxumalarının hidrogenlə doymasına və onların maqnit xüsusiyyətlərinin xüsusiyyətlərinə əsaslanan insan orqanizminin ağrısız müayinə üsulu);
· kapsul endoskopiyası (steril, tibbi, miniatür video kapsulun tətbiqi ilə mədə-bağırsaq traktının müayinəsi üsulu);
· ikiqat kontrastlı barium imaləsi (barium sulfat və havadan istifadə etməklə yoğun bağırsağın rentgen kontrastlı tədqiqi);
c) nəcisin müayinəsi:
· nəcisdə gizli qan testi;
· DNT testi (bu test kolon şişindən təcrid olunmuş DNT mutasiyalarını və metilasiya markerlərini (nükleotid ardıcıllığını dəyişmədən onun molekulunun modifikasiyalarını) aşkar edir).
Analiz üçün göstərişlər
· xərçəng öncəsi vəziyyəti, düz bağırsağın xərçəngini müəyyən etmək üçün ilkin müayinə üçün;
· kolorektal xərçəngin inkişaf riski olan şəxslərin illik ilkin müayinəsi üçün (50 yaşdan və ya irsi meyl olduqda 40-45 yaşdan sonra);
· gizli qanaxmaları müəyyən etmək və ona səbəb olan patologiyaları (Kron xəstəliyi, kolon polipləri, xoralı kolit) aşkar etmək üçün həzm sisteminin aşağı hissələrini yoxlamaq.
Analizə hazırlıq
· müayinədən 7-10 gün əvvəl işlətmə, vismut və dəmir preparatlarının qəbulunu dayandırmaq lazımdır;
· nümunə götürməzdən əvvəl damar tonusunu tənzimləyən və vagus sinirinə təsir edən dərmanlar qəbul etməyin;
· əgər xəstə qanaxmaya səbəb ola biləcək dərmanlar qəbul edirsə, o zaman analizin aparılması proseduru barədə həkimlə məsləhətləşmək və ya nümunə götürməmişdən ən azı 48 saat əvvəl qan durulaşdıran dərmanların qəbulunu dayandırmaq lazımdır;
· müayinədən iki gün əvvəl spirtli içki qəbul etməyin;
· nəcis siqmoidoskopiyadan (sigmoidoskopdan istifadə edərək rektal selikli qişanın vizual müayinəsi), rentgenoqrafiyadan və mədə və bağırsaqlarda digər diaqnostik prosedurlardan sonra üçüncü gündən tez olmayaraq toplanır;
· qadınlar üçün – nümunə götürmə menstruasiya bitdikdən sonra üç gündən gec olmayaraq aparılır;
· Bu tədqiqat üçün heç bir hazırlıq pəhrizi yoxdur.
Nəcis getmir:
· təmizləyici lavman, kolonoskopiya və selikli qişaya mexaniki zərər verə bilən digər manipulyasiyalardan sonra;
· düz bağırsaqdan birbaşa qanaxma və ya sidikdə qanın olması ilə.
Nəcis toplamaq üçün qab steril olmalıdır. Analiz tualetdən götürülmür - bunun üçün əvvəlcədən müalicədən keçmiş bir qab və ya qazan istifadə olunur:
· qab sabunla yuyulur (dezinfeksiyaedici maddələrin istifadəsi qadağandır);
· axar suyun altında yaxşıca yuyulur;
· qaynar su ilə işlənir və qurudulur.
Qazan və qab olmadıqda, nəcis yağlı parçadan, polietilendən və ya təmiz, quru vərəqdən (uşaqlar üçün, uşaq bezlərindən) toplana bilər. Sidik və genital axıntı nəcislə qarışdırılmamalıdır. Konteyner həcminin üçdə birinə doldurulur və qapaq ilə sıx bağlanır.
Nəcis təzə olmalıdır (bu gündən), dondurulmamış və konservantlar əlavə edilməməlidir. Laboratoriyaya göndərilməzdən əvvəl soyuducuda +4 - +8⁰С temperaturda saxlanılır.
Çatdırılma toplanma günü ərzində və ya defekasiyadan sonra 12 saatdan gec olmayaraq təşkil edilməlidir.
Analizin təfsiri
Analiz keyfiyyətlidir. Nəticə iki formuladan birində verilir: “mənfi”, “müsbət”.
Norm, yoxlanılan nəcis nümunəsində qan olmamasıdır (cavab mənfidir).
Kolorektal xərçəngin ilkin diaqnozu üçün bu testin həssaslığına müayinə olunan şəxslərin yaşı, patologiyanın inkişaf ehtimalı və xəstəliyin klinik təzahürlərinin mövcudluğu təsir göstərir. Heç bir əlamət yoxdursa, testin həssaslığı və spesifikliyi xərçəngin inkişaf ehtimalının artması ilə müqayisədə daha aşağıdır.
Qanın olması xarakterikdir:
· kolokektal xərçəng üçün;
· kolon polipozu üçün (onun divarlarında çoxsaylı poliplərin əmələ gəlməsi);
· Crohn xəstəliyi üçün;
· qeyri-spesifik xoralı kolit üçün;
· hemoroid üçün.
Nümunədə aybaşı qanı varsa, yanlış müsbət nəticə yarana bilər. Müəyyən qan durulaşdıran dərmanların (məsələn, aspirin, farfarin) qəbulu, eləcə də birbaşa rektuma daxil olan hər hansı dərmanların istifadəsi testin nəticəsinə təsir göstərə bilər.
Mənfi nəticə:
· həzm sisteminin aşağı hissəsində gizli qanaxmanın olmaması.
Yanlış mənfi nəticə əldə etmək mümkündür:
· nümunədə xarici yaralardan nəcisə daxil olan məhv edilməmiş qırmızı qan hüceyrələri varsa (məsələn, anal çat) və sərbəst hemoglobinin olmaması;
· yoxlanılan nəcis nümunəsində qanın qeyri-bərabər paylanması ilə;
· neoplazmanın dövri qanaxması ilə.
Tək bir nümunə selikli qişadan kənara çıxmamış şişin aşkarlanmasına zəmanət vermir.
Müsbət bir test nəticəsi mütləq xərçəngdən əvvəlki vəziyyətlərin (adenomalar) və ya kolon xərçənginin göstəricisi deyil.
Mənfi nəticə xərçəng şişinin olmamasını 100% istisna etmir.